Zopas verscheen van ondergetekende een nieuw boek, getiteld Tiens en Hoegaards Idioticon. Sommigen hebben vragen bij het woord idioticon. Zulk werk beschrijft op een wetenschappelijke wijze dialectische eigenaardigheden. Zo verscheen in 1865-1870 het Algemeen Vlaamsch Idioticon, in 2 delen, geschreven door L.W. Schuermans. In 1881 schreef J.F. Tuerlinckx zijn Bijdrage tot een Hagelandsch Idioticon, en in 1890 volgde een aanvulling van Aug. Rutten, getiteld Bijdrage tot een Haspengouwsch Idioticon. Recenter, in 1999, verscheen van Marcel Clement een Idioticon van het Antwerps dialect. Met mijn Tiens en Hoegaards Idioticon heb ik dus geen nieuw woord uitgevonden. Het is de wetenschappelijke naam voor een boek dat het taaleigen, zeg maar het dialect, op een zeer bevattelijke wijze beschrijft van de gemeenten Tienen en Hoegaarden.
Mijn eerste bron was mijn uitgave van 1962: ABN-gids voor Tienen en omgeving. Het was een summiere woordenlijst van Tiense woorden en uitdrukkingen, waaronder veel gangbare Franse woorden, met hiernaast het juiste Nederlandse woord. De eerste druk die 20 frank kostte, is intussen een antiquarisch fenomeen geworden. Er kwam een tweede aangevulde druk, als aanzet om ook andere streken van een handige ABN-gids te voorzien. De onvolprezen taaltuinier Maarten van Nierop schreef er in de Standaard een taaltuintje over. Er kwamen toen inderdaad, volgens hetzelfde stramien, ABN-gidsen uit voor Gent, Sint-Truiden en Antwerpen.
In 1976 verscheen vervolgens mijn boek Reddelen onder de Boompjes. Het bevatte een 1000-tal dialectwoorden die Rutten of Tuerlinckx niet hadden opgetekend. Deze woorden had ik bijeengesprokkeld, niet enkel uit de volksmond, maar ook uit dialectische stukjes en artikels, onder meer uit de beruchte schimpscheuten van Witte Wazze. Reddelen is thans uitverkocht. (Een zeldzaam exemplaar is nog te verkrijgen in de Stadsinfo).
Mijn nieuw idioticon omvat meer dan 3000 dialectwoorden uit Tienen en Hoegaarden. Hoegaarden heeft enkele woorden die alleen daar bekend zijn, zoals roosjes (spruiten), mouchen (huisbezoeken afleggen bij de verkiezingen), dezen dag (vandaag), enz. Uiteraard is de Tiense en Hoegaardse woordenschat grotendeels dezelfde. Enkel de uitspraak verschilt. Hoegaarden zegt moake, Tienen maake. De lezer van mijn boek zal wel merken, dat de helft van de opgenomen woorden is uitgestorven. Een voorbeeld is vergaring. Tijdens de onlusten van de Brabantse Omwenteling in 1791 werd een brief voorgelezen op de vergadering van de Sint-Sebastiaansgilde te Tienen. In het handschrift, in het bezit van dokter H. Jacobs, lees ik dat de brief in de volle vergaeringhe werd voorgelezen. Vijftig jaar geleden, hoorde ik oudere Tienenaars dit woord nog gebruiken. Ouderen gingen naar de “vergairing”. Jongere Tienenaars vertiensten het ABN-woord “vergadering”, uitgesproken met de a van het Zweedse pa.
Mijn nieuw Idioticon is geïllustreerd met 55 oude en merkwaardige foto’s, gedrukt over de hele breedte van de bladzijde. Het is enkel in luxe-uitgave verkrijgbaar en kost 35 euro. Bij Kado in de Leuvensestraat 45 te Tienen of in de Stadsinfo op de Grote Markt.
Dr. P. Kempeneers.