Wie met een computer werkt en geregeld mailtjes verzendt, kent natuurlijk het apenstaartje. Het werd in het begin van de jaren 70 gelanceerd door Ray Tomlinson. Deze Amerikaanse ingenieur stond mee aan de wieg van het Internet. Het apenstaartje is eigenlijk veel ouder. Sommigen nemen aan dat het teken @ een verkorting is van “ad”. De redenering hierbij is, dat de letter d vroeger anders werd geschreven. Inderdaad: de stok van de d werd in een boog naar links doorgetrokken. Sommigen schrijven een d nog altijd zo, in Duitsland bijvoorbeeld.
De oude apenstaart ontstond al veel vroeger uit het nasaliseringsteken. Een n en een m (nasalen dus) werden dikwijls niet voluit geschreven. Men verving ze door een streepje boven de voorafgaande klinker. In de plaats van “thien” te schrijven, schreef met “thië”, dus met een streepje bovenop de e (nvdr: ik krijg het streepje niet weergegeven). De schrijver hief hierbij zijn pen niet op. Zo ontstond een krul die aan de e begon en verder liep naar de bovenzijde van deze letter. Een veel gebruikte afkorting voor “anno” (= in het jaar) was a. Ook hier schreef de rentmeester het boogje in één pennentrek door tot boven de a. Omdat deze letter alleen stond, kon de rentmeester bij sierlijk schrift het boogje wat verder trekken, zodat ons bekend computerteken ontstond. Naast anno werd ook amfora afgekort. We vinden het al in Venetiaanse contracten van 1536. Bij het verkopen van wijn of olie schreven de handelaars van Venetië het aantal amfora’s op, verkort tot “am”. Hierbij werd de m aangeduid met een boogje dat aan de a vast zat en in één beweging verder liep tot onder de a.
Zie de omzetting hier.
Het teken was echter ook bij ons bekend. Onze handelaars in de 17de eeuw gebruikten de apenstaart zoals in heel Europa als afkorting van anno, maar ook voor de inhoudsmaat “aem”. Een aam, haam of ame komt uit het Latijn (h)ama en betekent vat. De inhoud van een aem was ongeveer 150 liter. Ik neem een voorbeeld uit Tienen. Zoals elders werden brouwers belast op de hoeveelheid gebouwen bier. In de schepengriffies nr. 4695 staan de gebrouwen hoeveelheden bier in de jaren 1642-1643 opgesomd. De Tienenaar Jan Velthaens brouwde 6 bieren. Elk bier omvatte 18 amen. Samen is dit 6 x 18 of 108 aemen. Elk aeme werd belast met 4 gulden en 4 stuivers, enz. In deze rekeningen staat aem telkens afgekort als de bekende apenstaart.
Dr. P. Kempeneers.