Een bekende TV-figuur is Ben Crabbé, de presentator van het spelprogramma Blokken. Jaren geleden schreef een kijker een brief waarin hij een opmerking maakte over het accent van Crabbé. Ben was verwonderd en vroeg zich af, of je aan zijn accent kon horen dat hij van Tienen afkomstig was. De anonieme schrijver had het echter over het accent op de é. Deze werd in de Franse tijd toegevoegd zoals in veel andere namen. De oorspronkelijke naam luidde immers Crabbe, zonder accent. De naam komt van het schaaldier de krab. Mogelijk was de Krab een uithangteken van een viswinkel, maar waarschijnlijker is de verklaring van Fr. Debrabandere. Middelnederlands crabbe is de bijnaam van een persoon, zo genoemd “naar de eigenaardige manier van lopen”. Debrabandere geeft als oudste bewijsplaats in 1293 Woutre Crabs sone, uit Evergem, en in 1398 Wouter Crabbe, uit Ingelmunster.
Ben is gefascineerd door namen. Telkens vraagt hij naar de herkomst van de familienaam, soms ook van de gemeente. De verklaring komt dan van een jury die niet in beeld komt. De oplossing wordt onmiddellijk gegeven. Deze komt uit het intussen wel bekende boek van dr. Frans Debrabandere: Woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk. Het verscheen eerst in 2 delen bij het Gemeentekrediet in 1993 en werd in 2003 herdrukt en in 1 deel uitgegeven door L.J. Veen in Amsterdam/Antwerpen. Aanvullingen kan de auteur niet meer aanbrengen. Er komt immers geen herdruk. Daarom verzamelde Debrabandere een aantal “corrigenda en addenda” in een artikel dat in 2007-2010 verscheen in het laatste nummer van het tijdschrift Naamkunde (blz. 1-9).
Voor de verklaring van gemeentenamen beschikt de jury thans over het boek De Vlaamse Gemeentenamen (DVG), in 2010 uitgegeven door het Davidsfonds. Het vervangt het verouderde en in het Frans geschreven boek van Albert Carnoy uit 1948. Aan DVG werkten 6 personen mee, allen lid van de Koninklijke Commissie voor toponymie en dialectologie (KCTD). Alfabetisch: Frans Debrabandere, Magda Devos, Paul Kempeneers, Vic Mennen, Hugo Ryckeboer en Ward Van Osta. Van dit boek verscheen een mooie uitgave, 25 bij 17 cm groot. Daarnaast zorgde het tijdschrift Knack voor de verkoop op pocketformaat, verkleind maar met dezelfde inhoud en uitzicht. In tegenstelling tot het Zwitserse namenboek (een kanjer!) in 3 talen, handelt DVG enkel over de gemeentenamen in Vlaanderen en Brussel. Voor Wallonië wensten de Franstalige leden van de commissie eerst nog veel wetenschappelijk werk te leveren. Bovendien werd de omvang van DVG beperkt door efficiënter gebruik te maken van de verklaringen. Een voorbeeld. Het element beek in namen als Holsbeek, Glabbeek, Spalbeek, Tollembeek, wordt slechts één keer uitgelegd in het lemma beek. Bij Glabbeek verwijzen we dan naar dit woord, cursief en vetgedrukt. Ook de lemma’s zelf zijn eenvoudig samengesteld. Eerst komt het trefwoord, met in afkorting de naam van de provincie en de dialectische uitspraak in fonetisch schrift. Vervolgens komen de oudste attestaties en dan de verklaring. Sommige namen dateren al van lang voor Christus, maar werden pas veel later in een geschrift bewaard. Soms moet je ook hier oppassen. De oudste vorm van Tienen dateert niet van 872, maar werd frauduleus toegevoegd in een kopie van de bewuste akte. Hakendover komt niet voor in 690. Dit is een fictieve datum uit een legende over de stichting van de kerk.
Met de huidige stand van de taalwetenschap zijn veel namen correct te verklaren. Op- en Neervelp komen van de riviernaam Felepa, een samenstelling van felwa en apa, “het wilgenwater”. Andere namen zoals Tienen en Leuven zijn zeer oud, misschien Keltisch? Om discussies te vermijden over de aanwezigheid van Kelten in onze regio, noemen de samenstellers zulke namen Voorgermaans.
Dr. P. Kempeneers.