Technische fiche

Het originele handschrift bevindt zich in het Rijksarchief te Leuven, in de Schepengriffies van het arrondissement Leuven, nummer 1528/3. Het is het testament van Hendrik Dewolfs, bewoner en bezitter van het Huis ten Steen, ook bekend als het Kasteel, in Orsmaal-Gussenhoven (kadasternummer B 183 en omgeving), gelegen naast de Sint-Truidensesteenweg.
In de genoemde bundel bevinden zich nog 13 andere testamenten, in bewaring gegeven bij de pastoor. De aanhef van de testamenten is in de 14 teksten grotendeels stereotiep, met o.a. de formulering over de broosheid van de menselijke natuur, de zekerheid van de dood en de onzekerheid van het uur van de dood. Overgezet op 21 februari 2003. Om het lezen te vergemakkelijken heb ik enkele komma’s ingelast.

Tekst

f. 1 recto.

jn nomine Domini amen.

Sij aen een igelyck kennelijck dat op heden desen 25 April 1754 voor mij ondergeschreven als pastoor van Orsmael ende ter presentie van die getuyghen naergenoemt, sijn gecompareert Den Heer henricus De wolfs ende vrouwe Christina matterne gehuyschen ende heeren van steen ende orsmael, den eersten sieck te bedde liggende, nochtans sijn verstant memorie ende vijf sinnen over alles machtigh wesende, gelyck oock de tweede testatries (1) dewelcke overdenkende de brooshydt der menschelycke natuire ende datter niet sekerder en is (2) als de doot ende niet onsekerder als de huere (3) der selve, daer omme niet soekende te schijden uyt desen werelt sonder alvorens gedisponeert te hebben van hunne tydelycke goederen ende effecten aen hun van godt almachtigh op dese weirelt verleent hebben sulckx alvorens wel soeken te doen in voeghen ende manier als volght,
jn den eersten soo recommanderen sy byde testateuren hunne zielen, soo haest de selve sullen comen te schijden uijt hun sterffelijck lichaem, aen godt almachtigh, aen de hijlighe maria syne gebenedijde moeder, ende voorts aen alle godts live hijlighen, ende hunne lichaemen (4)

f. 1 verso.
ter gewijde aerde dewelcke sij begeeren begraeven te worden, een eerelijcke begraeffenis volgens hunnen staet ende comende alsoo tot de dispositie van hunne tijdelijcke goederen verclaeren sy testateuren te laeten aen hunnen soon laurentius henricus Dewolfs het Casteel ende hoff, hunne heerelijckhydt, chijns ende Leenboecken, Jacht ende visscherije naer (5) hunne bijde aflijvighijdt, behoudens Die andere Leengoederen geleghen onder De selve heerelijckheden ofte Elders, van wat natuer De selve soude connen ofte moghen wesen, ende waer van hier boven niet en is gedisponeert, willen ende begeeren sij testateuren dat alle de selve leengoederen, beneffens alle andere hunne leengoederen, van wat natuer ende qualitijt de selve soude connen ofte moghen wesen, soo huysinghe, landen, renten, etc ter wat platsen gestaen ofte geleghen, laeten ende maeken allen de selve volgens het octroij daer over becomen den 14 april 1754 in den sovrijnen (6) raede ofte leenhove van brabant, beneffens alle andere hunne goederen van wat natuer de selve souden connen ofte moghen wesen aen hunne (7) kinderen, om alle de selve naer hunne bijde aflijvighijdt onder hun egalijck gepartageert te worden, blijvende Den lanckxlevende oock toghtenaer ofte toghtersse van allen de goederen, huysen, renten, waer van sij hierboven hebben gedisponeert hun leven gedurende, ende ingevalle hunnen kinderen quaemen aflijvigh te worden voor hun, testateuren, soo verclaeren sij naer hunne bijde afvijvighydt dat de goederen van ideren staeck (8) sullen gaen naer hunne naeste vrinden, verclaerende sij testateuren dit tewesen

f. 2.
hunnen uijttersten wille, ende begeerte, willende dat den selve naer hunne byde aflijvighydt sal volcomen effect sorteren, t’sij bij forme van testament, codicille, donatio inter vivos vel causa mortis (9), niet teghenstaende hier aen waeren obsterend (10) eenighe constuijmen (11) ofte lantrechten aen dewelcke sij verclaeren te renunteeren (12) ende te derogeren (13) bij desen, aldus gedaen, gepasseert ende getesteert (14), datum ut supra (15) ter presentie van sieur Jacobus De bent ende otto van den put, als getuyghen hier toe geroepen ende gebeden, De testateurs ende getuijghen gevraeght sijnde ofte sij konde schrijven, heeft den testateur ende getuijghen geantwoort van Jaë ende De testatries van neen.

[Hier volgen de handtekeningen van]

H. De wolfs Heere ten steen en orsmael
Dit is het marck + van vrouwe christina matterne verclaerende niet te connen schrijven.
Jacobus De bent
Otto van den putt
mij present J.F. Bosmans pastoor tot orsmael (16).

(1) Lees: testatrice, vrouwelijk van testateur “erflater”. – (2) De woordgroep “niet … en” is een dubbele ontkenning, nog gebruikelijk in de 18de eeuw. Versta: niets is zekerder als (= dan) de dood. – (3) Huere: geschreven met hypercorrecte h. Lees dus: uur. – (4) “ende hunne lichaemen” werd twee keer geschreven, maar de tweede keer geschrapt. – (5) Naer = na. – (6) Lees: soeverijnen. – (7) Geschrapt: drij. – (8) Staak: stam van een geslacht, nakomelingschap. – (9) Gift onder levenden of wegens overlijden. – (10) Bedoeld wordt: obstruerend “belemmerend”. Dus: “zelfs als het gewoonterecht hiermee in tegenspraak zou zijn”. – (11) Costume: gebruik, gewoonte. – (12) Renunteeren = renunciëren, uit Latijn renuntiare, “afstand doen van”. – (13) Uit Frans déroger: “afwijken van”. – (14) Testeren: bij testament beschikken over. – (15) Ut supra: zoals hierboven. – (16) Joannes Franciscus Bosmans werd pastoor in Orsmaal in 1737. Hij overleed op 14 april 1774.

Dr. P. Kempeneers.