Beschadigd, maar interessant
Op 2 juni 2010 kreeg ik van dr. Hans Jacobs uit Tienen een beschadigd handschrift ter inzage. Het document is ingebonden in perkament. Binnenin is de rug verstevigd met een perkamenten reepje. Hierop staat een mooi geschreven Latijnse tekst, met blauwe en rode inkt versierde lombarden of beginletters van de alinea’s. De tekst komt uit de Vulgata, met onder andere Psalm 11:7 (elders genummerd 12): eloquia domini eloquia casta, argentum igne examinatum, probatum terrae purgatum septuplum. In de Statenbijbel van 1618-1619 is dit vers vertaald als volgt: De redenen des Heeren zijn reine redenen, zilver, gelouterd in eenen aarden smeltkroes, gezuiverd zevenmaal.
Het Leenboek zelf bestaat uit papier dat door ongedierte vooral vooraan is aangetast. Sommige bladen vallen bijna uiteen. Ik heb het boek zeer voorzichtig moeten lezen om de inhoud te kunnen achterhalen. Op de kaft staat (redelijk goed) te lezen: Leenboeck toebehoirende joncker Jan Schoofs Claes sone. Van de eerste bladzijde plakt een groot deel aan de kaft. Op het losse deel is wel de datum 1602 te lezen. Dit is een aanvulling, want de tekst van het leenboek dateert van circa 1578 met latere aanvullingen. Het document is genummerd van folio 1 tot 48.
De inhoud is interessant voor genealogen, vermits een aantal namen worden geciteerd van personen die grond te leen houden van jonker Jan Schoofs. Uit de teksten is op te maken dat het gaat om Boortmeerbeek. Bij de beschrijving van de geleende goederen worden bovendien enkele toponiemen genoemd.
De Eed van Trouw
f. 1. – Op de eerste folio staat onder de titel Dits den eedt alsmen een Leen verheft. Het grootste deel van deze eed is leesbaar.
Ick N[omen] geloúe ende swere bij mijn eere trauwe ende mans waerheijt, ende bij mijnen kersdom dat ick oúer de vonte ontfangen hebbe, mijnen leenheere goet ende getrau te sijne, ter mannen raet te comen, mannen raet te helen, ende al te doene dat een goet leenman schuldich es van doene. Soo moet mij God helpen, Maria die moeder Goids ende allen sijn … heijligen. (De rest is voor de helft verdwenen.)
Voorbeeld van een lemma
f. 2. – Folio 2 geeft de beschrijving van de leenverheffing door Barbara Mathijs. Ik schrijf deze tekst volledig als voorbeeld over.
Jouffrauwe Barbara mathijs Aertsdochter hout te leene een half bunder lants geleghen opde Loobecke haer selfs goet ter eenre, Gielis papegaijs ter anre, Cornelis van Relegheem ter derden, Rombout gheniets ter vierder zijden. Tot haer ende kathlijne Mathijs haers susters behoeff, waer af gielis schinghe den eedt ghedaen heeft als besetman, in presentien van willem smet, Anthonis hanenberch, Cornelis van Reelegheem ende Cornelis gorten als mannen van leene ende Jan boxstuijn als stadthouwer vanden selúen hoúen opt xxvijen dach Januarij anno xv c ende sessensestich [= 27 januari 1566].
Hieronder staat een aanvulling van enkele jaren later. Deze tekst is gedeeltelijk onleesbaar.
Korte inhoud van de volgende lemma’s
f. 3. – Sijmon de meijer Aertssone, een bunder lants geleghen aende helroo brugghe, (grenzend aan) de heijrstrate, 17 nov
f. 4. – Gheertruyt struyúen, weduwe wijlen Jan van Loffene, een bunder lants geleghen opt putteken, 1556.
f. 5. – Willem smet, een halff bunder lants opde meyshaghe, 1548.
f. 6. – Jacob Vereeckt gheertssone, twee bunder lants opt groot velt, 1554.
f. 7. – Emerentia wouters Peeterssdochtere met Tonijn van Stichelen als toechtenersse, drije dachmalen bempts geheeten het Reghendal, (grenzend aan) de heúerdonck, 1565. In 1594 legt Jan de Ronghe de eed af (f. 7v). Het Regendal wordt dan gesitueerd onder de prochie van boirtmerbeke.
f. 8. – Marie gootens, een halff bunder lants te gheldenaken, 1528.
f. 9. – Cornelis van Relegheem, een bunder lants opde Loobecke, 1546.
f. 10. – Gielis papegaijs, tot behoeff van Aert Mathijs, een half bunder bemts aen de Callebecke, 1539. Met aanvullingen.
f. 11. – Willem gootens, een halff bunder lants opde Loobecke, 1556.
f. 12. – Jan berckman als kerckmeester vander kercken van heúere, een bunder bempts jnden opstal, (grenzend aan) de molebecke, 1565.
f. 13. – Daniel cootmans, een dachmael lants opt groot velt, 1533.
f. 14. – Cornelis mathijs voor deen helft ende gielis de Langhe wouterssone voor dander helft, ses dachmael bosch opde Loonbeke, 1525.
f. 15. – Jouffrouwe Anna van schinghe, vier ende een halff bunder onder lant ende bosch in susterlijcke deijlinghe gheleghen opde Loobeke, 1528. Met aanvullingen.
f. 16. – Jan boxstuijn, in den naem vanden heijlighen gheest van Bortmerbecke, een dachmael bempts int nvbroeck (grenzend aan) de Leijbecke, 1545.
f. 17. – Jouffrouwe Anna Schooffs weduwe wijlen heer Mathijs croesere, hout te leene een dachmael bempts gheleghen jnt schoubroeck, de kercke van bortmerbecke ter eenre, de cure vander zelúer kercke ter anre, de kinderen Cornelis Dirix, ende de kinderen van Willem de Witte tsamen ter derder ende meester matheus van steijnemolen ter vierder (geen datum).
f. 18. – Jan vander ouwer AA, een stuck lants groot sesse dachmael opt Putteken, 1565. Met aanvullingen.
f. 19. – Aert van Horick hout te leene twee vierendeelen lants opde meijshaghe dat plach toe te behooren de meijskens van Houthem (geen datum).
f. 20. – Hendrick van pudegheem Willemssone, onderhalff dachmael bempts int nvbroeck (geen datum). Op 5 februari 1593 deed Jan de Wint het verhef als heylich geest meester der prochie van Rymenam ende is als sterffman hier op gestelt Willem de Wint dees voorschreúen Jans sone, oudt ontrent acht jaeren.
f. 21. – Rombout van Erpts alias fobetijns, drije vierendeelen lants opde meijshaghe, 1534. (31 okt. 1592) soe is gecompareert Marie fobetyns, dochter van wylen Rombout fobetens alias van erps. (10 juli 1596) Anthonis vanden eynde alias van dieúen de Jonge … by coope. (23 september 1603) guillame de somere brouwere tot mechelen by coope.
f. 22. – Joos snellinck hout te leene in bruers ende susterlycke deylinghe neghen dachmael bosch geleghen aende Loobecke, 1565. (11 okt. 1602) jouffrouwe Catharina snellinck weduwe wijlen Adriaen bosch. (9 feb. 1607) Catharina snelinck … met maria bosche haer eenighe dochter.
f. 23. – Marie platteborsse weduwe Jans van felloer, een dachmael lants ghinder binnen geleghen (grenzend aan) de kerrestrate, 15..
f. 24. – Aert mathijs, opdie loobecke.
Lenen in Hove
f. 25. Dit zijn de Leenen gheleghen Sinte Lauwereys te Hoúe. De kercke van sinte Lauwereijs te hoúe hout te Leene de groote Thiende, daer af Jan Raet besetman, 15..
f. 26. Ghijsbrecht gheens hout te leene een halff bunder lants geleghen te hoúe inde prochie ter plaetsse geheeten (niet ingevuld).
Memorie van jonker Jan Schoofs
f. 45v. De folio’s 27 tot 32, waarschijnlijk blanco, ontbreken. Onbeschreven zijn ook de folio’s 33 tot 45. Op 45 verso vertelt de leenheer Jan Schoofs interessante zaken onder de titel Memorie ende verificatie van mij Jan Schoofs voir mijnen nacomelingen. Een deel van dit blad en het vervolg op folio 46 zijn onleesbaar.
Tekst
Als dat dnaer die aflijúicheyt van mijn Joffrauwe moedere Joffrauwe Catelijne Schooffs, mijn vader heer Claes Schoofs ridder hem begeúen heeft tot den tweeden hauwelijcke, te weten die weduwe van meester Jeronimus vanden dorpe, waer af meester Gileyn Segers die outste dochter getraut hadde heer Jan Hoots, die … joffrau …lippot ende noch eenen mans persoon genaempt joncker Jan vanden dorpe, het hauwelyck geconso… wesende die voirs. … Soo heeft onsen vader saliger heer Claes Schoofs getransporteert veel schoone meubelen wt onsen huyse …
…
ende alle dit geschiet wesende, soo hebben vergadert geweest, mathijs croeser ende joncker Jan Schoofs met meester Gileijn segers raets ende syn medeplegers, om int minnelijcke met malcanderen te ouercomen vande voirnoemde saecken, gemerckt dat meester gileijn segers die outste dochter getraut hadde als … bequaemste ende hebben ons doen ter tijt gepresenteert voir den wtcoop van onse meubelen ses silúeren schalen weert wesende ses hondert guldens ende soo wij regardt genomen hebben, dat ons recompense veel grooter behoorde te wesen ende syn met oúercomen sulcx dat wij noyt stuyúers daer af geproufiteert en hebben, …
Onderteeckent actum primo … anno [1500] negenenseúentich. Jan Schooffs.
Klapper
De nummers verwijzen naar de folio’s. De plaatsnamen zijn in de huidige spelling geschreven.
Berckman, Jan 12
Boortmeerbeek 7
Bosch, Adriaen 22
Bosche, Maria 22
Boxstuijn, Jan 2, 16
Callebeek 10
Cootmans, Daniel 13
Crabbe, Anna 3
Croesere, Mathijs 17, 45
De Langhe, Gielis 14
De Langhe, Wouter 14
De Meijer, Aerts 3
De Meijer (I, II), Sijmon 3
De Ronghe, Jan 7
De Somere, Guillame 21
De Wint, Jan 20
De Wint, Willem 20
De Witte, Willem 17
Dirix, Cornelis 17
Eed van trouw 1
Fobetens alias Van Erps, Rombout 21
Fobetyns, Marie 21
Geldenaken 8
Gheens, Ghijsbrecht 26
Gheniets, Rombout 2
Ginder binnen 23
Gootens, Marie 8
Gootens, Willem 11
Gorten, Cornelis 2
Groot veld 6, 13
Hanenberch, Anthonis 2
Heerstraat 3
Helrobrug 3
Hever 12
Heverdonk 7
Heilige Geest van Boortmeerbeek 16
Heilige Geest van Rijmenam 20
Hoots, Jan 45
Hove 25-26
Kallebeek 10
Kerk van Boortmeerbeek 17
Kerk van Hever 12
Kerk van Sint-Lauwereis 25
Kerrestraat 23
Leibeek 16
Lobeek 2, 9, 11, 14-15, 22, 24
Mathijs, Aert 2, 10, 24
Mathijs, Barbara 2
Mathijs, Cornelis 14
Mathijs, Kathlijne 2
Mechelen 21
Meijskens van Houthem 19
Meishaag 5, 19, 21
Molenbeek 12
Nubroek 16, 20
Opstal 12
Papegaijs, Gielis 2, 10
Platteborsse, Marie 23
Putteken 4, 18
Raet, Jan 25
Regendal 7
Rijmenam 20
Schinghe, Gielis 2
Schoofs, Anna 17
Schoofs, Catelijne 45
Schoofs, Claes 45
Schoofs, Jan 45
Schoubroek 17
Segers, Gileyn 45
Sint-Lauwereis (Hove) 25
Smet, Willem 2, 5
Snellinck, Catharina 22
Snellinck, Joos 22
Struyven, Gheertruyt 4
Vanden Dorpe, Jan 45
Vanden Dorpe, Jeronimus 45
Vanden Eynde alias Van Dieven (de
Jonge), Anthonis 21
Vander Ouwer AA 18
Van Dieven, Anthonis (de Jonge) 21
Van Erpts alias Fobetijns, Rombout 21
Van Felloer, Jan 23
Van Horick, Aert 19
Van Loffene, Jan 4
Van Pudegheem, Hendrick 20
Van Pudegheem, Willem 20
Van Relegheem, Cornelis 2, 9
Van Schinghe, Anna 15
Van Steijnemolen, Matheus 17
Van Stichelen, Tonijn 7
Vereeckt, Gheert 6
Vereeckt, Jacob 6
Wouters, Emerentia 7
Wouters, Peeter 7