Van een aantal gemeenten in onze regio kennen we de stichter. De naam is immers bewaard in de gemeentenaam. In Kumtich en Vertrijk waren het Gallo-Romeinen, respectievelijk Comitius en Varitius.
In de 5de eeuw ontstaan vormen met het Frankische woord baki “beek”. Het eerste lid is bv. een persoonsnaam in de genitief zoals in Bunsbeek. De oudste vormen zijn: 1076 Bonesbeches, 1125 Bunsbecce, 1139 Bunesbeche, maar de naam moet al bestaan hebben rond 450 na Christus. In onze streek vestigde zich dus een zekere Buno aan een beek. Daarom sprak men van Bunesbaki, later van Bunsbeke “de beek van Buno”.
Met behulp van oude kaarten van Bunsbeek, die van Meyers en Bastendorff uit 1824, kon ik exact de plaats aanduiden, waar Buno zich heeft gevestigd. De Bunsbeek is de huidige Hagerotbeek. Voor de provincie Brabant is dit waterloop nummer 3104. Deze beek ontspringt in de hoek gevormd door de huidige Schoolstraat en de Houtemsesteenweg, meer bepaald aan de vroegere grond van het Kabbeekklooster, sectie D 24.
Hierin lag in 1717 een vijver, volgens het kaartenboek van Kabbeek gelegen tussen het voormalige pachthof van de Grote Heilige Geest op D 13 en de Papenbeemd D 54, die eigendom was van de abdij van Heilissem. Kabbeek bezat in deze omgeving veel gronden met verschillende vijvers op de percelen D 24, D 25 en D 29, nog allemaal zichtbaar op de kaart van Ferraris. Zoals veel lezers weten, is de Ferrariskaart nu gemakkelijk te raadplegen via het nieuwe programma “geopunt“. De Hagerotbeek loopt verder tussen de Broekstraat en de Walmersumstraat, kruist de Kleine en de Grote Velp, en mondt in de Oude Velp II uit, tussen de percelen A 357 en A 358. De kruising van de Grote Velp en de Hagerotbeek heet de Duivelskolk.
De naam Bunsbeek ging al vroeg over op het dorp, maar herinnert ons aan de stichter. Deze woonde op het Hof van Bunsbeek. In de inventaris van het Kabbeekklooster uit 1463 folio 38 lezen we dat een zille beemds (1/4 van een oude bunder) gelegen was achter thof van bunsbeec. Dit is D 24 met de thans verdwenen vijver. Op het pand D 13 stond het Hof van Bunsbeek aan de Schoolstraat, nu genoemd Het Kasteel. De naam komt nog voor in 1571 als het hoff te bunsbeecke (Kerkarchief 8962). Dit pand heette daarna jarenlang het pachthof van de Grote Heilige Geest van Leuven. In 1944 verwarde P. Lindemans dit pachthof met de hoeve van Bigoutière achter de kerk. Deze vergissing namen andere schrijvers over. Latere bewoners van het Hof van Bunsbeek noemden zich van Bunsbeek, of in het Latijn, zoals in 1159 Henricus de Bunesbeche en in 1183 Petrus de Bunesbeche (de namen staan bij Erens, die de oorkonden van Tongerlo uitgaf).
Dr. P. Kempeneers.