De familie Betrains is in Tienen goed vertegenwoordigd. Deze tweestammige naam komt ook elders voor met vele varianten: Bertran, Bertrand, Bertram, Bertrem, Beltrame, Bertrains, Beterens, enz.

In de oudste bronnen vinden we deze naam in Latijnse vorm, zo onder meer als Berahthraban, Bertechramnus, Bertramnus. In verkorte vorm Bertran citeert Debrabandere Boidin fil Bertran in 1262. In Tienen citeert C. Baert Beetram Aelgets zone in 1379 of in het Latijn met r in 1373 a Beertramno filio Aeliet.

Het eerste lid van Bertran is het bekende berhta dat schitterend of stralend betekent. Het is verwant met het Engelse bright met dezelfde betekenis. Het is ook in andere Europese talen bekend. Denk maar aan Gotisch bairhts, Oudsaksisch berht, Angesaksisch beorht. Vermits het afkomstig is van de Indo-Europese wortel bhereg- “glanzen”, is het woord ook buiten het Germaans bekend, zoals in het Oudperzisch brâzaiti “hij glanst” of het Iers bertach “schitterend, mooi”. Verwant met dit woord is ook de Nederlandse boomnaam berk, zo genoemd naar de witte, glanzende schors.

Het tweede lid betekent raaf, in het Oudgermaans hraban. Let wel: de b is een zogenaamde bilabiale b, te lezen als een v zoals in het Spaans Valladolid. Dit element treffen we ook aan als eerste lid van gehuchtnamen. Zo gaat Ramshoven in Goetsenhoven terug op ouder Rameshoven, dat we kunnen reconstrueren als Hrabnes-hofum. Het behoort tot het type “persoonsnaam in de genitief + hoven”. Hofum is de datief meervoud bij hofa “boerderij”. Ramshoven betekent dus “boerderij van (een persoon genoemd) de Raaf”.

De vorm Betrains is ontstaan uit de vleivorm van Bertram, bewaard in familienamen als Bertrijn, Bertrains of Bartrijn. Na de uitstoting van de r voor de medeklinkergroep tr bleef ten slotte Betrains over. Besluit: Be(r)trains betekent in het Germaans “schitterende raaf”. Over de familienaam Bertram in het Land van Waas schreef A. Maris een artikel, dat verscheen in Vlaamse Stam (VII, 1971), blz. 301-308.

Eenvoudiger te verklaren is de veel voorkomende naam Hermans. Het eerste lid is het bekende heer, uit Germaans harja. Heer is niet hetzelfde als man, maar betekent leger. Uit zijn schooltijd kent iedereen nog de Romeinse heerbanen, gewoonlijk heirbanen geschreven. De i is gewoon een verlengingsteken. Heir is dus te lezen als heer. Het tweede element man is nog algemeen bekend. De eind-s is een afslijting van zoon, Middelnederlands “sone”.

Dr. P. Kempeneers.