Het Frankische element in Oplinter werd versterkt door de aankomst van nieuwe Germaanse families in de 6de-7de eeuw. Ze lieten in Oplinter namen achter die eindigen op -hem, uit het Germaans haima “woning”. Deze namen zijn samengesteld met een soortnaam zoals in Broekem, of met een voorzetsel zoals in Oppenhem en Nederhem.

Het gehucht Broekem is te situeren bij de Gete. De naam werd verdrongen door Ganzendries. Oude vormen zijn: 1249 Jn loco mollendini de brukejm, 1272 Gerardus miles de brukem, 1340 stephani de broecheem. Broekem is een Frankische nederzettingsnaam op -heem, samengesteld uit broka + haima “woning in het moeras”.

Oppen(h)em ligt in sektie A, op de hoogte ten westen van de kerk. Hiertegenover staat Nederhe(e)m of Neerhem, eertijds de benaming voor de hellingen tangs de Gete in sektie D, ten oosten van Utsenaken. Als gehuchtnaam verdween Neerhem na de 17de eeuw. Wegens de nabijheid van het klooster werd de naam verdrongen door Kloosterveld. Oude vormen van Oppenem zijn: 1383 te opnem, 1400 tot oppenhem went, 1419 oppenem, toppeneem, 1646-47 tot oppenem, 1686 toppenem. Het eerste lid is niet te verklaren uit Germaans upa “hoger gelegen”, maar uit uppan, met de betekenis “boven”. De naam is identiek met de plaatsnaam Oppenheim in Hessen.

Oude vormen van Nederhem zijn: 1245 in loco qui dicitur niderhem, 1257 nederhem, 1333 Jn oetsnake seu nedereem, 1340 nederheem, 1449 te neerhem, 1686 ontrent nederhem aen het broeck. De gehuchtnaam Nederhem komt ook voor in Hoegaarden, in de vorm Nerm. De naam komt uit Germaans nithara “neder” + haima “woning”, zo genoemd naar de ligging in het lagere deel van het dorp.

Geen heemnaam, maar ook een gehuchtnaam is ten slotte het recentere Meer. Dit gehucht ligt ten noorden van de kerk, op de zuidelijke helling van de Thuisberg in sektie B. De oudste vorm luidt in 1227 apud mere. Al vroeg is het woord uitgebreid: 1396 ter wiifmeren, 1659 te wijnmeren. In Oplinter is het Hof ter Meren genoemd naar het toponiem Meer. Dit kan verklaard worden uit Germaans mari “meer, plas”. In de oudste vorm lezen we wijf- als eerste lid. Dit element is later verdrongen door wijn, onder invloed van de wijngaarden aldaar. Het Hof ter Meren werd gebouwd door de nonnen van Maagdendaal. Wijf kan derhalve “dienstmaagd” betekenen (Middeln. Woordenboek) of meer bepaald de “dienstmaagd van Maria of de moeder Gods zelf”.

Dr. P. Kempeneers.

Verschenen in Brabantse Folkore nr. 288, december 1995, p. 351-392. Ook verschenen in Publipers, augustus 1994.