Ten zuiden van de Hespensesteeg in Gussenhoven ontspringt een klaterende bron, in de Atlas der Waterlopen van 1884 de Dorpsbron genoemd. In de Atlas der Buurtwegen van 1846 heet ze in het Frans Source du Village. Het water van deze bron vloeit naar de Hespensesteeg als Dorpsbronbeek. De beek vloeit verder noordwaarts langs de Boomgaardstraat, kruist de Sint-Truidensesteenweg en mondt in de Kleine Gete uit. Thans wordt het water aan de oorsprong gebruikt voor het kweken van waterkers.

Oorspronkelijk begon het woord Dorpsbron niet met een d. Iedereen weet dat het dialectische woord nonkel is overgenomen uit het Frans oncle. Het Franse woord begint echter niet met een N. Uit verbindingen als “mijnen Onkel” ontstond de verbinding “mijne Nonkel”. Anders gezegd: de N werd een vast bestanddeel van Nonkel. Dit verschijnsel heet in de taalkunde proclise. Met de bron in Gussenhoven gebeurde iets gelijkaardigs. De D van het lidwoord De werd een vast bestanddeel van Orbe. Uit “De Orbe” ontstond “Dorbe”.

In het boek van de Tiense Armentafel van 1340 lezen we dat de Tafel van de Heilige Geest (nu ons OCMW) twee stukken land bezat, gelegen achter Orsmaal op dorbe. Deze stukken komen overeen met B 328 en B 330. De D vormde nog geen vast bestanddeel van de waternaam Orbe, zoals blijkt uit andere attestaties. Vergelijk zo in 1441 op die oirbe, in 1467 op de orbe of in 1469 opde orpbe. En zeer duidelijk in 1546: op eenen vliet geheeten dorbe daer die selve orbe is springende. En nog in 1786 vond ik voor de bron: aen de orp.

Het woord werd uitgebreid met born, later (onder Duitse invloed) bron: in 1709 d’orborne, in 1723 d’orpborne, maar met proclise in 1734 op den dorborne, en ook al in 1695 in den dorpborne. In de loop van de 18de eeuw werd de proclise definitief. Ook werd het eerste element opgevat als Dorp, zodat Dorpsbron ontstond naast Dorpsbronbeek. In de 18de eeuw vond ik eveneens Oorbeek. In 1733 grensde een blok van 3 zillen aan de Leeuwse Brug aan d oirbeeck.

Orbe is voor-Germaans en dus zeer oud. Het woord ontstond mogelijk al rond 500 voor onze tijdrekening, toen ons land bewoond werd door Kelten, of stammen die met de Kelten verwant waren. Het moet ons niet verbazen dat de Orbe elders in Europa voorkomt. De Orb is bekend in het zuiden van Frankrijk. Orb is ook een stad in Pruisen, gelegen aan de Orb. Verder vond ik Orbe in het kanton Waadt in Zwitserland, in het Duits Orbach genoemd, te vergelijken met ons Oorbeek bij Tienen. Voor-Germaans (wellicht Keltisch) Orbe betekent gewoon “opwellend water” of “bron”. De Orbe in Gussenhoven sluit aan met de voor-Germaanse waternamen, bewaard in Wezer (Melkwezer en Wezeren bij Landen) en Linter (Op- en Neerlinter, Drieslinter, Boeslinter).

Dr. P. Kempeneers.