In het komende Woordenboek van Gemeentenamen trachten een aantal filologen de juiste betekenis van onze gemeentenamen te achterhalen. Dit is niet altijd eenvoudig. Soms kunnen we met zekerheid zeggen: klankwettig kan een bepaalde uitleg niet. Een plezante vindt op het internet een onbestaand Latijns woord uit, dat verwijst naar een draaikolk in de Velp.
Om Vertrijk te verklaren moeten we vertrekken van de oudste vormen. In veel oude woordenboeken krioelt het van de verkeerde vormen! In de mate van het mogelijke gaan we terug naar de bron zelf, wat prof. Gysseling gedaan heeft voor alle attestaties voor het jaar 1226. Van Vertrijk bestaan 2 varianten: vormen met één r en vormen met een r in de eerste én in de tweede lettergreep. Ik citeer betrouwbare attestaties: 1160 Vertrike, 1211 Verteke, 1299 Verteke, vertheke, 1359 veertrycke.
In 1942 heeft Dewolfs Vertrijk onbevredigend verklaard uit Vertacum, met als grondwoord verto “waarde”. Vertrijk zou dus betekenen “rijke grond” (aldus Carnoy in 1948), te vergelijken met Nederlands waard, Engels worth, Duits wert.
In de oudste vormen staat meestal geen r in de tweede lettergreep. De oudste vorm van Vétroz in Zwitserland, in 1001 Vertriaco, komt perfect overeen met Vertrijk bij Leuven. Vétroz wordt o.a. verklaard vanuit de Keltische persoonsnaam Vertros (Lexikon der schweizerischen Gemeindenamen). Aldus kan men Vertrijk reconstrueren als *Vertriaco “nederzetting van Vertros”, maar hiermee zijn de vormen zonder r in de tweede lettergreep niet verklaard.
In de regel staat bij -iaco een Romeinse persoonsnaam, bv. Varitius, die we vinden in de Franse gemeente Varetz, verklaard als “domein van Varitius”. De gereconstrueerde naam *Varitiaco kon door umlaut en afslijting evolueren tot Verteke, met later ingevoegde tweede r. Besluit: Vertrijk betekent “nederzetting toebehorend aan Varitius”.
Dr. P. Kempeneers.