In Binkom zal iedereen u zeggen waar tot in 1914 de windmolen heeft gestaan. Weinigen weten echter dat hier al in de 14de eeuw een molen draaide. Rond 1350 betaalde Olivier van Binckeem aan de hertog 9 deniers voor het gebruik van de wind (1). Deze molen stond ten Vere, een vergeten toponiem. Het gehucht Veer kunnen we situeren in de hoek, gevormd door de huidige Molenberg, de Tiensesteenweg en de Krabbenbeek, dus zeker niet ver van de tweede windmolen. Hier bevindt zich immers de grootste hoogte van de hele omgeving, zo een 90 meter boven de zeespiegel. Van hieruit zie je gemakkelijk de watertoren van Vissenaken. De belasting voor het gebruik van de wind werd verder betaald door de gerúen (lees: gerven) of erfgenamen van Olivier van Binckeem. Rond 1400 en later werd dit gedaan door heer Jan van Waenrode (2). Circa 1420 en 1430 gebeurde de betaling door heer Jacob uter Liemingen (3). Een lange tijd is er van een windmolen geen sprake meer. Wel bleef de naam Molenberg in gebruik.
In 1631 kreeg Jan Vanden Hove de toestemming om te moegen erigeren tot binckem op den molenberch eenen wintmoelen. Zo voer den berch als windt moest hij jaarlijks aan de hertog betalen: 10 pond arthois en 6 kapuinen (4). Vanden Hove betaalde de helft en Jan Dauwe de andere helft (5). De windmolen kwam op het perceel met het latere kadasternummer A 316, dit is op de Molenberg, op de plaats van de huidige Ford-garage van Berghe. Voor de genealogie van secretaris Jan Vanden Hove verwijs ik naar het artikel van Cyriel Wolfs (6). Na de dood van Dauwe werd de tweede helft van de cijns voldaan door Joanna en Barbara Dauwe, die in 1701 nog vermeld worden als begijnkens op het cleijn begijnhoff binnen Louen. De begijntjes betaalden de cijns niet enkel voor de windmolen, maar ook voor een huijsken met een hoffken daer aen gelegen daer den molder in woont (7).
Een latere molenaar, Hieronimus Geens (8), was vroeg weduwnaar. Zijn vrouw Anna De Raemaecker overleed op 1 december 1775, 34 jaar oud. Hieronimus hertrouwde met Maria Ludovica De Cupere op 29 januari 1777. Hij zelf overleed op 1 november 1783, 44 jaar oud. Maria Ludovica hertrouwde met Guilielmus Raeijmaekers uit Lovenjoel op 7 november 1784 (9). Volgens de volkstelling van 1796 (nr. 3 tot 8) bestond het gezin van de molder uit Raeijmaekers en zijn vrouw Maria Louise De Cupere, vier kinderen van Geens (Peeter, Maria, Jacobus en Ludovicus Geens) en zes van hemzelf jonger dan 12 jaar (10). In 1843 hoorde de molen toe aan de kinderen van Peeter Geens en rond 1865 aan molenaar Guillelmus Bernardus Lemmens (11). De molen verdween in 1914. Volgens de overlevering werd de molenaar Alfons Lemmens door de Duitsers ervan beticht dat hij van op de molen signalen had gegeven. Ze vuurden 21 schoten af, maar de molen was niet verwoest. Daarop werd Lemmens verplicht om hem in brand te steken (12).
_____
(1) Rekenkamers, nr. 44.678, f. 62v. Rijksarchief Brussel.
(2) Rekenkamers, nr. 44.677, f. 56; Rekenkamers, nr. 44.759, f. 130.
(3) Rekenkamers, nr. 44.679, f. 57v; Rekenkamers, nr. 44.680, f. 29v.
(4) Rekenkamers, nr. 44.748, f. 66.
(5) Rekenkamers, nr. 44.750, nr. 266.
(6) Cyriel Wolfs. Jan van den Hove: een meier en notaris uit de zeventiende eeuw. In: Lubbeekse Historische Tijdingen, nr. 4, 2008, p. 14-26.
(7) Rekenkamers, nr. 44.751, nr. 266.
(8) Joanna van Hoen en Cartils, nr. 112. “Heerelyken Cheynsboeck” vernieuwd volgens de open brieven van terrier van 14 mei 1696 en gekopieerd in 1789. 234 artikels (enkele ontbreken) + index. Het cijnsboek wordt vermeld door W. Everaerts in Oost-Brabant, 1979, p. 121. Een kopie is ook in het bezit van Jozef Pierlet en Denise Moiné in Lubbeek. Het cijnsboek handelt bijna uitsluitend over Binkom.
(9) René Hermans en Frans Vandenbosch. De vertaalde en gerangschikte parochieregisters van Binkom. Tildonk, Actagena, 2000.
(10) Bevolkingstelling jaar IV (1796). Kanton Glabbeek. Brussel, Rijksarchief, 1988. Over Binkom: blz. 1-5.
(11) Paul Kempeneers, Historische Atlas van Binkom, 2011, onuitgegeven thesaurus en atlas.
(12) Kris Scheys en Maria van Oekelen. Foto’s Leon Vangilbergen. Een gemeente voor de lens. Binkom, Linden, Lubbeek en Pellenberg poseren. Heemkundige kring Libbeke, 2004, p. 13.
Dr. P. Kempeneers.