In mijn jonge jaren vond men in de Langestraat 81 (nu 75) de groenten- en fruitwinkel van Edouard Betrains en Maria Cluckers, met als opschrift In Melkwezer. De nakomelingen zijn leraars en dokters geworden, maar het opschrift is er nog altijd. De naam verwijst naar de deelgemeente van Linter.
Archivarissen verwarren soms documenten over Wezeren, deelgemeente van Landen, met die over Melkwezer, eertijds gewoon Wezer geschreven. Wezeren bij Landen werd vroeger ook Wals-Wezeren genoemd. (De voetnoten laat ik hier achterwege. Deze sprokkel verschijnt in 2004 in het Jaarboek van de Heemkundige Kring van Linter, met volledige verwijzingen naar de bronnen.) Als oude vormen vond ik in 1262 walschweseren en in 1308 Wesere gallicorum, of letterlijk “Wezeren van de Walen”, maar de oudste vorm bij Gysseling luidt in 1108 Wesere. Hierbij verwijst hij naar Vesdre, bijrivier van de Ourthe, die hij verklaart uit Keltisch Wesara of Oudgermaans Wisaro. Oude, voor-Germaanse waternamen zijn afleidingen, geen samenstellingen. Wesara, een afleiding met een r-suffix (zoals ook Demer, Dender, IJzer, …), betekent “de goede” (onderverstaan: beek). In 1982 herziet Gysseling zijn mening en verklaart dan zowel de Vesder als Wezeren uit de wortel awes- met de betekenis “schitterend, uitbuigend”. Volgens Gysseling werden de oudste waternamen genoemd naar een opvallend kenmerk, zoals de kleur of een meander. Wezeren ligt inderdaad aan de kronkelende Zevenbronnenbeek.
Ook de naam Wezer, nu Melkwezer, is een voorhistorische waternaam. Als oude vormen vond ik: 1229 apud Wesere, 1312 Wesere juxta Lewis (= Wezer bij Leeuw, dit is Zoutleeuw), 1383 tusche bosche (= gemeente Bos, in Helen-Bos) ende wesere, enz. Vanaf de 16de eeuw slijt de uitgang af. Zo vond ik in 1569 voor de eerste keer: tussen orsmael ende weser.
Volgens een artikel van Fr. Hendrickx in de Brabantse Folklore uit 1932 komt de toevoeging melk pas voor vanaf 1728. Bij mijn opzoekingswerk over Orsmaal-Gussenhoven en Melkwezer (dat in 2004 in boekvorm verschijnt) vond ik zeker 4 oudere attestaties, met als oudste in 1675 Melcqweser onder Leeuwe.
Melk verwijst naar de talrijke weiden die Wezer rijk is en waarheen ook een Melkweg leidt. Deze weg, in de Atlas van de Buurtwegen nummer 21, bestaat nog gedeeltelijk, maar is niet op de plattegrond van de gemeente Linter aangeduid. Al in 1546 lag een halve bunder op die melckwech, op de Hazenberg. Dit citaat komt uit een cijnsboek van het Klooster van Rameien of La Ramée nabij Jauchelette. In hetzelfde cijnsboek is de Nederlandse tekst vertaald als volgt: sur le chemyn de lacheau dict en flameng die melck wech. Melkwegen komen ook elders voor. Zo vond ik een Melkweg in Oplinter en 2 Melkpedekens in Goetsenhoven.
Een prettige uitleg uit de volksmond luidt als volgt: Keizer Karel, die in Wezer op jacht was, vroeg water om zijn honden te drenken. De inwoners brachten hem melk. Getroffen door zulk een blijk van genegenheid besloot de Keizer dat, als herinnering aan dit feit, het dorp voortaan Melk-Wezer genoemd zou worden.
Dr. P. Kempeneers.